Wybierając się w wymarzoną podróż do egzotycznego kraju (Azja, Afryka, Ameryka Środkowa lub Południowa, wyspy Oceanii) powinniśmy zapoznać się z warunkami istniejącymi w danym kraju- w tym z sytuacją epidemiologiczno- sanitarną i ewentualnymi problemami związanymi z ruchem turystycznym.
W zależności od ogólnego stanu naszego zdrowia podróż do krajów rozwijających się może być bardziej lub mniej ryzykowna.
Niektóre Państwa, w celu zabezpieczenia się przed rozprzestrzenianiem się chorób zakaźnych, od wszystkich turystów wjeżdżających na ich terytorium wymagają aktualnych szczepień.

Jak wykazują badania, szczepienia są jednym z najlepszych sposobów ochrony przed niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi, które w wielu przypadkach mogą zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Działają pobudzająco na układ odpornościowy i skutecznie zabezpieczają organizm przed bakteriami i wirusami.
W celu podniesienia bezpieczeństwa pobytu za granicą, w tym uzyskania informacji na temat wymaganych szczepień, warto odwiedzić poradnię medycyny podróży. Pracujący tam lekarze poinformują o wszystkich potencjalnych zagrożeniach zdrowotnych związanych z wyprawą do krajów tropikalnych.
Ponieważ jednak organizm uzyskuje pełną odporność zazwyczaj po kilkunastu dniach od momentu zaszczepienia, na pierwszą taką wizytę najlepiej się udać co najmniej 4-6 tygodni przed wyjazdem.
Niestety przeciwko wielu chorobom występującym w krajach egzotycznych nie można się zaszczepić - dlatego tym bardziej ważna jest konsultacja z lekarzem specjalistą, aby uniknąć przykrych niespodzianek na miejscu.
Kobiety w ciąży, osoby cierpiące na choroby przewlekłe, takie jak np. astma, alergie, cukrzyca, padaczka czy choroba wieńcowa, dodatkowo powinny skonsultować się przed wyjazdem ze swoim lekarzem prowadzącym.

W krajach tropikalnych występuje wiele różnych czynników ryzyka zagrażających zdrowiu tj.: owady przenoszące choroby zakaźne, zakażenia pokarmowe związane z niskim poziomem sanitarnym, niekorzystne dla niektórych osób warunki klimatyczne, jadowite zwierzęta czy trujące rośliny, dlatego konieczna jest wizyta w wyspecjalizowanej placówce opieki zdrowotnej i rozmowa z ekspertem.

Wyróżniamy dwa rodzaje szczepień: obowiązkowe i zalecane.

Szczepienia obowiązkowe
Są to szczepienia wymagane przez niektóre Państwa od wszystkich turystów, którzy je odwiedzają.
Obecnie, jedynym obowiązkowym szczepieniem przy wjeździe do większości krajów tropikalnych, (w Afryce, Azji, Ameryce Południowej i Środkowej) jest szczepienie przeciw żółtej febrze (tzw. żółtej gorączce). Dowodem zaszczepienia jest wpis do międzynarodowej książeczki szczepień (tzw. "żółtej książeczki") wydawanej w punkcie szczepień, którą należy zabrać ze sobą w podróż.
Szczepienie przeciwko żółtej febrze wymagane jest także od osób przybywających do wielu krajów tropikalnych z rejonów występowania tej choroby. Nie ma to znaczenia dla turystów udających się w podróż bezpośrednio z Europy, w tym z Polski, natomiast ważne jest dla podróżujących tranzytem przez liczne państwa w tropiku.
Poza tymi zasadami, wynikającymi z Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych, niektóre kraje wymagają innych szczepień na podstawie własnego prawa wizowego. Np. Arabia Saudyjska wymaga od przybywających szczepienia przeciwko zakażeniom meningokokowym.
 
Szczepienia zalecane
Są to szczepienia jakie lekarz medycyny podróży może zalecić w zależności od miejsca docelowego i charakteru naszego wyjazdu, oraz od ogólnego stanu zdrowia. Są to szczepienia głównie przeciw: błonicy, tężcowi, poliomyelitis, durowi brzusznemu, żółtej febrze (tzw. żółtej gorączce), wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW A), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B), zakażeniom meningokokowym, cholerze, wściekliźnie czy też kleszczowemu zapaleniu mózgu.
Oczywiście jeśli wybieramy się do wysokiej klasy hotelu położonego w kurorcie, ryzyko zarażenia się chorobą zakaźną jest znaczenie mniejsze niż w przypadku wyjazdów w tereny "dzikie", położone z dala od głównych szlaków turystycznych. Nie mniej jednak, w każdym przypadku należy zachować środki ostrożności.

Przed wyjazdem z Polski:

• zapoznaj się z warunkami istniejącymi w danym kraju (unikaj regionów objętych działaniami zbrojnymi, zamieszkami lub z innych powodów szczególnie niebezpiecznych),
• pamiętaj o wykupieniu dodatkowego ubezpieczenia od kosztów leczenia i nieszczęśliwych  wypadków,
• miej przy sobie adresy i numery telefonów polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, a także bliskich osób w Polsce, które należy zawiadomić w razie nieszczęśliwego wypadku (dane te należy ołówkiem wpisać w odpowiednim miejscu do paszportu).

W czasie podróży:

• utrzymuj regularny kontakt z rodziną w Polsce,
• korzystaj z renomowanych hoteli,
• oddawaj cenne przedmioty(bilety, środki płatnicze, paszporty) do depozytu w hotelu,
• miej do dyspozycji kilka rodzajów środków płatniczych (gotówka, czeki podróżne, karty kredytowe itp.) i trzymaj je w różnych miejscach,
• nie zawieraj przygodnych znajomości, nie korzystaj z autostopu i ofert uzyskania łatwego zarobku,
• unikaj miejsc zatłoczonych a także wypraw w tereny nieznane lub niebezpieczne,
• zachowaj ostrożność w miejscach publicznych,
• w miarę możliwości odbywaj podróż w większej grupie osób,
• zachowaj wzmożoną ostrożność przy prowadzeniu pojazdów ( w nieznanych warunkach na drodze nietrudno o kolizję, której spowodowanie przysporzyć może wielu kłopotów),
• podczas wypraw uwzględniaj warunki klimatyczne oraz własne możliwości kondycyjne i zdrowotne,
• unikaj ekstrawaganckiego i prowokującego ubioru oraz krzykliwego zachowania,
• nie stawiaj oporu w razie napadu z użyciem broni,
• w razie aresztowania lub zatrzymania domagaj się kontaktu z polskim konsulem,
• korzystaj z usług renomowanych biur turystycznych w danym państwie, w których można nabyć broszury czy informatory zawierające praktyczne wiadomości o charakterze lokalnym.

Porady:

• zawsze pij przegotowaną, oczyszczoną lub butelkowaną wodę, sprawdź czy nakrętka na butelce jest zalakowana,
• pamiętaj, że lód do schładzania napoi najprawdopodobniej przygotowano z nieprzegotowanej wody,
• nie pij wody z kranu, jak również nie myj nią zębów,
• unikaj nadmiernego spożywania alkoholu oraz napojów zawierających kofeinę,
• upewnij się, że jedzenie zostało dobrze ugotowane ? w szczególności dotyczy to mięsa i owoców morza, zawsze wybieraj potrawy, które zostały świeżo przygotowane - najlepiej w Twojej obecności,
• spożywaj gorące potrawy zaraz po ich podaniu, gdyż w miarę jak jedzenie stygnie namnażają się w nim zarazki,
• warzywa i owoce spożywaj wyłącznie ugotowane bądź obrane ze skóry,
• nigdy nie jedz surowych owoców morza,
• nie kupuj jedzenia od ulicznych sprzedawców oraz niepasteryzowanego nabiału,
• unikaj słońca szczególnie między godzinami 11:00 a 15:00, korzystaj z filtrów UV do opalania,
• zawsze noś na głowie kapelusz chroniący przed nadmiernym nasłonecznieniem,
• dowiedz się od lekarza prowadzącego, czy w związku z przyjmowanymi przez ciebie lekami możesz się opalać,
• unikaj chodzenia boso i kąpieli w wodach śródlądowych( takie zachowania sprzyjają zarażeniom pasożytniczym),
• uważaj na ukłucia owadów, korzystaj ze środków odstraszających owady, klimatyzacji lub moskitiery,
• zabierz w podróż apteczkę podróżną, której skład uprzednio skonsultuj z lekarzem,
• unikaj przygodnych kontaktów seksualnych,
• unikaj usług kosmetycznych, zabiegów akupunktury i tatuażu, w razie potrzeby korzystaj tylko z renomowanych placówek opieki medycznej,
• podróżując z dziećmi, pamiętaj, że są w grupie wysokiego ryzyka narażenia na wściekliznę (dzieci same chętnie garną się do zwierząt, natomiast lekko podrapane często nie informują o tym rodziców).

Woda i jedzenie
Najczęstszą przyczyną zachorowań wśród podróżnych jest zakażona woda i jedzenie, poprzez które można zarazić się m.in.: biegunką podróżnych, durem brzusznym, poliomyelitis, wzw typu A czy też cholerą.
Nieodpowiednie warunki sanitarne, niehigieniczne przechowywanie żywności, a dodatkowo upał i wilgotne powietrze ? wszystkie te czynniki przyczyniają się do wzrostu liczby patogenów, które pojawiają się w jedzeniu. Dlatego, zanim zaczniemy jeść, upewnijmy się, że żywność była odpowiednio przechowywana a następnie starannie ugotowana. Zmniejszamy w ten sposób ryzyko zarażenia się pasożytami czy choćby WZW typu A.
Najbezpieczniej w podróży jest pić wodę w fabrycznie zamkniętych butelkach. W razie potrzeby, najskuteczniejszą metodą oczyszczania wody jest jej przegotowanie. Wodę doprowadzamy do wrzenia (powinna wrzeć ok.3 min.) a następnie utrzymujemy w temperaturze 100oC. Taki proces zabija wszystkie znajdujące się w niej bakterie, wirusy i pasożyty, które są źródłem biegunki.

Zwierzęta i owady
Zwierzęta, zarówno te dzikie, jak i żyjące w miastach często są nosicielami różnych chorób, np.wścieklizny. Uważajmy więc na dzikie ssaki ale też na węże, skorpiony i pająki, których ukąszenia mogą być również bardzo niebezpieczne. Dlatego bezwzględnie unikajmy dotykania i głaskania obcych zwierząt, głównie psów i kotów, nawet, gdy są domowe i zachowują się przyjaźnie.
W krajach tropikalnych narażeni jesteśmy również na kontakt z różnymi owadami, które przenoszą niebezpieczne dla zdrowia choroby. Powszechnie występujące komary przenoszą żółtą febrę, malarię, gorączkę denga oraz japońskie zapalanie mózgu, a także wiele innych chorób.
Starajmy się chronić przed ukłuciami owadów, ograniczając nocą przebywanie na świeżym powietrzu, a w razie potrzeby nakładajmy ubranie zakrywające większą część ciała. W ten sposób zminimalizujemy ryzyko zachorowania na malarię czy japońskie zapalenie mózgu, które przenoszą komary aktywne przede wszystkim w nocy (przenosicielami gorączki denga są komary żerujące w ciągu dnia i głównie w obszarach miejskich).
Korzystajmy ze środków odstraszających komary (tzw. repelentów)-należy ich używać ponownie po każdej kąpieli w basenie czy w morzu.

Ziemia i woda
Przez niewielkie zadrapania skóry, jak też głębokie rany, możemy zarazić się tężcem. Zagrożenie dla naszego zdrowia stanowią także pasożyty, które są w stanie wniknąć do organizmu człowieka nawet przez nieuszkodzoną skórę. Dlatego ważne jest to, abyśmy zawsze nosili na nogach odpowiednie obuwie.
Pamiętajmy, że woda w krajach tropikalnych krajach może zawierać niebezpiecznie dla zdrowia, a nawet życia, larwy pasożytów, które przenikają przez całkowicie zdrową skórę, wywołując ciężką w przebiegu chorobę. Także zawsze chodźmy w butach, nawet sandały czy klapki zapewnią nam podstawową ochronę.
Nie poruszajmy się po terenach porośniętych wysoką trawą, w szczególności w nocy, aby uniknąć ukąszenia przez jadowite węże czy skorpiony. Nie pływajmy też w rzekach czy strumieniach- mogą w nich występować pasożyty.
Warto też zaszczepić się przeciw tężcowi ? pamiętając, że szczepienie należy powtarzać co 10 lat.

Inne osoby / podróżni
Najczęstszym sposobem zarażenia się wieloma chorobami, takimi jak odra, świnka, różyczka, błonica, zakażenia meningokowe, gruźlica, grypa jest droga kropelkowa. W niektórych sytuacjach, np. jeśli ulegniemy wypadkowi, konieczne może być podanie kroplówki i leków w iniekcjach. Wówczas wzrasta ryzyko zarażenia się takimi chorobami jak: WZW B czy AIDS- dotyczy przede wszystkim krajów rozwijających się, w których poziom opieki medycznej znacznie odbiega od europejskich standardów.

Choroba wysokościowa
Wspinając się w górach pamiętajmy, aby w ciągu jednego dnia nie pokonywać zbyt dużych wysokości. Przed osiągnięciem 3000 metrów zróbmy sobie 1-2 dniowy odpoczynek, który pozwoli nam się zaadoptować do zmniejszonej gęstości powietrza i obniżonej zawartości tlenu. Podczas takich wycieczek unikajmy alkoholu.

"Jet lag" czyli "opóźnienie samolotowe"
To typowy syndrom występujący u podróżujących, którzy w ciągu krótkiego okresu czasu przekraczają co najmniej trzy strefy czasowe .Najczęstszymi objawami są zmęczenie, bezsenność, zmniejszony apetyt czy bóle głowy. Aby zminimalizować powyższe dolegliwości zostawmy sobie co najmniej 24 godziny na przystosowanie się do zmienionej strefy czasowej a także unikajmy ciężkostrawnych posiłków i alkoholu.

Choroba lokomocyjna
5% osób na świecie a cierpi na chorobę lokomocyjną bez względu na to, jakim środkiem lokomocji się porusza. Dlatego podczas podróży wybierajmy takie miejsce, gdzie wstrząsy czy kołysanie są najmniej odczuwalne (w samochodzie- miejsce kierowcy lub siedzenie obok niego, w autobusie- najbliżej okna frontowego, w samolocie- fotele koło skrzydeł i nad kołami, na promie/statku- kajutę zlokalizowaną jak najbliżej środkowej części statku).

PO POWROCIE

Po powrocie z tropików koniecznie umówmy się na konsultację z lekarzem medycyny podróży w szczególności, jeśli zaobserwujemy u siebie takie objawy jak: gorączka, bóle mięśni lub głowy.